Wetenswaardigheden: varen in Duitsland

Wij realiseren ons dat onze blog het heel vaak heeft over onze dagelijkse beslommeringen en al het varen als vanzelfsprekend beschouwt.
Vandaag een aflevering voor alle bootjesmensen onder onze lezers. Ik zal proberen zoveel mogelijk wetenswaardigheden bij elkaar te schrijven die van nut kunnen zijn voor diegene die na ons zich aan hetzelfde avontuur willen wagen.
1: Stroom en tegenstroom.
Op Rijn, Main en Main-Donau Kanal praat men over het varen "zu Berg" (stroomopwaarts) of "zu Tal" (stroomafwaarts). Op de Donau gebruikt men voor diezelfde begrippen de termen "Unterwasser" en "Oberwasser".

Het eerste deel van onze reis ging "zu Berg", via 3 etappes.

De eerste etappe, de Rijn,  heeft ons tot een hoogte van 81,74 meter gebracht via natuurlijk verval en hard werken tegen de stroom in.
De tweede etappe, de Main heeft ons vervolgens via 34 enorme sluizen (lengtes tot 340 meter) met een maximaal verval van 10 meter tot een hoogte van 232 meter gebracht.
De derde etappe, het Main Donau Kanaal bracht ons via een serie van 11 sluizen tot het hoogste punt van onze reis: 406 meter boven de zeespiegel. Aanvankelijk nog rustig met sluizen van 8 en 10 meter verval, maar allengs harder met sluizen met een verval van 24,5 meter!

Het Waterscheidingsmonument op
het hoogste punt van onze reis.

Het hoogste punt werd bereikt bij de sluis Hilpoltstein op km 99 in het MDK. Even verderop staat een gedenkteken van de ingebruikname van het MDK die tevens de waterscheiding markeert. In theorie is het zo dat al het water voor dit monument uiteindelijk naar de Noordzee vloeit, al het water na het monument vloeit naar de Zwarte Zee.
Het tweede deel van onze reis, de 2432 kilometer vanaf Hilpoltstein naar de Zwarte Zee, gaat "zu Tal" via twee etappes.
De vierde etappe van 72 km gaat via het MDK, met 5 sluizen brengt ons op een niveau van 338 meter boven de zeespiegel
De vijfde etappe van 2360 km  via de Donau heeft nog 18 sluizen, maar het meeste verval gaat via de natuurlijke manier. lekker stroomafwaarts met een gangetje van 4-5 kilometer/uur.

2: Het sluizen.

Bij de sluis meldt je je als volgt: "Schleusse Mitteldorf, hier Sportboot zu Berg".
(Ongeacht hoe groot je bent: je bent en blijft een Sportboot, dus je stelt niets voor. Een Duitser blijft altijd beleefd maar ziet er echt geen been in om je een uurtje of wat bij de sluis te laten wachten op een vrachtschip!)
Nadat de sluis meldt: "Schleusse Mitteldorf hört", zeg je nogmaals: "hier Sportboot zu Berg, wir sind am Uferkilometer 123, können wir Schleussen?".
Meestal krijg je daarna een vrij uitvoerige beschrijving van de situatie, Of hij ligt te wachten, of bezig is zu Berg of zu Tal, of je moet wachten op een achterop komend schip etc. Of je het nu leuk vindt of niet wat je te horen krijgt: altijd beleefd blijven! en je ziel in lijdzaamheid bezitten. Als je kwaad wordt heb je het verbruid en is de uitslag voorspelbaar: je gaat lang wachten.
Wat wel eens wil helpen: laten merken dat je overzicht hebt. AIS is hier van onschatbare waarde: "Schleusse ich sehe dass gerade die "Albatros" ausfahrt, kann ich mit zu Berg?" En dat terwijl je nog 2 km weg bent. Je hoort de man denken, hoe weet ie dat?? Daarna: "als Sie schnell sind können sie mit" Bingo!
Problematisch is overigens wel dat naarmate je verder Duitsland inkomt, het accent dikker wordt en soms nauwelijks verstaanbaar is. Als ik het niet versta probeer ik meestal samen te vatten wat ik denk gehoord te hebben, in de hoop dat hij dat bevestigt dan wel corrigeert.

er zijn ook aparte Sportboot sluizen.
Grootste breedte: 4 meter

Wat uitermate belangrijk is dat, zodra je vastligt in de sluis, je dat ook nog eens meldt: "Sportboot hat festgemacht". In het begin hadden wij dat niet door en lagen soms minuten te wachten totdat de deur eindelijk dicht ging. Tot een keer een sluiswachter ons vermanend toesprak en ons erop wees dat dit van ons verwacht werd.
Overigens: al het marifoonverkeer met de sluis is meestal full duplex. Dat betekent dat wat jij tegen de sluis zegt alleen door de sluis gehoord wordt, maar dat wel iedereen hoort wat de sluis antwoordt. Ik vind dat zelf erg vervelend. Jij hoort niet wanneer een ander schip de sluis oproept en als je dan tegelijkertijd iets vraagt of meldt merk je niet dat je boodschap dus niet aankomt. Ga overigens niet te snel in de herhaling. Het kan zijn dat hij met iets bezig is en je na een minuut alsnog antwoord geeft.

Main: enorme sluizen, vaak dubbel uitgevoerd

Alle sluizen in de Main laten water binnen en buiten via de deuren (zoals meestal ook in Nederland).
Dat betekent dus dat je altijd in de stroom ligt. En het is nou vervelend dat geen enkele sluis is ingericht op de afmetingen van een Sportboot. Er is dus maar een remedie: aan de trap. Nou zit die meestal een meter naast de muurbolders, dus wij gebruiken beide middenkikkers en 2 lijnen, een van de voorste kikker terug op de bolder, een van de achterste kikker naar de trap. Daarmee houden we hem meestal wel in bedwang. Na 2 sluizen hebben we het afgeleerd ons druk te maken dat boeg of hek soms ver uitzwaait, gewoon zorgen dat er niemand naast je ligt. En hij komt vanzelf wel een keer terug.

De sluizen in Main-Donau Kanaal (MDK) laten het water in en uit langs de wanden. Dat water is afkomstig uit 3 niveaus spaarbekkens die naast de sluis liggen. Als zo'n bekken leegloopt geeft dat een enorme boost en wordt het schip met geweld van de muur gedrukt. Gelukkig waren we tevoren door iemand gewaarschuwd. Gewoon laten gaan, verder dan het midden komt ie toch niet. Alleen: wel zo hoog mogelijk vastmaken aan trap of bolder want je gaat een paar meter omhoog als een snellift voordat hij even stilvalt. Op dat moment moet je weer naar de muur om de lijnen te verleggen en klaar te staan voor de volgende boost. Maak je te laag vast dan kan de lijn van de bolder schieten voordat je weer naar de muur toe kunt.

op ons gemak aan de Schwimmpoller

Gelukkig hoef je na sluis Eibach je hier geen zorgen meer over te maken. Te beginnen met die sluis liggen aan bakboordzijde (zu Berg) drijvende bolders (Transportwagens of meer populair: Schwimmpoller) ingebouwd. Even vastmaken en verder geen probleem meer. Natuurlijk zijn ook hier weer uitzonderingen: sluis Riedenburg heeft als enige de Schwimmpoller aan de stuurboordzijde!

Kijk overigens wel uit met die Schwimmpoller bij het zu Tal gaan. Zodra het water en het schip gaat zakken duurt het bijna 50-80 cm voordat ook de bolder begint te zakken. Je kunt je schip dus nog steeds ophangen. Doordat het schip dan met al z'n gewicht tegen de muur hangt worden de fenders geplet en rollen tussen schip en muur uit als de hele boel gaat zakken met alle gevolgen voor kabellaring en romp.



3: Havens etc.
Daar kunnen we kort over zijn: slecht, slechter, slechts.
De Rijn heeft nog redelijke voorzieningen en grote jachthavens. Dicht bij Nederland zijn voorzieningen en prijzen redelijk vergelijkbaar. Naarmate je verder komt worden de voorzieningen minder en de prijzen hoger.

aan de muur bij Erlangen. Elk passerend schip zorgt voor
een hoogteverschil tot 30-40 cm.

In Main en MDK is het zaak je aankomsthaven te plannen want aanleggen of ankeren "langs de kant" is er niet bij. Alle beschikbare havens zijn verenigingshavens en in de meeste zijn we vreselijk gastvrij ontvangen. Helaas ontbreken vaak de voorzieningen voor een boot van 12 meter en 16 ton. Steigers zijn meestal maar max. 6 meter want de meeste bootjes zijn niet langer dan 8 meter. De lengte is tot daaraan toe, maar de breedte is navenant. We passen dus stomweg niet in zo'n box.

Uitzonderingen daarop zijn een paar commerciële havens die we zijn tegengekomen: Emmerich, Wesel, Duisburg, Keulen, Frankfurt, Kelheim.  Goede voorzieningen maar hoge prijzen.

natuurlijk zijn er uitzonderingen
vrije aanlegplaats in Miltenburg

Verwacht niets van de steden of dorpen. Wij hebben er slechts een gevonden die ook maar iets doet voor de watersport in de vorm van aanlegplaatsen, kades of steigers. Sterker nog: wij hebben het stellige idee dat ze alles in het werk stellen om vrij aanleggen dan wel ankeren binnen hun grenzen onmogelijk te maken. Het lijkt erop dat ze hun ziel en zaligheid verkocht hebben aan de grote cruiseschepen die met hun 135 meter en vier- tot vijfhonderd passagiers veel meer geld in het laatje brengen. Ook de lokale rondvaartboten spelen daarin een rol (de goede niet te na gesproken!). En daarvoor moeten dus de kades vrij blijven. En dat gebeurt met allerhande verbodsborden dan wel met het weghalen van alles waar een pleziervaartuig aan zou kunnen vastmaken. U bent gewaarschuwd!!

Onverwacht: aangevallen door een zorgzame vader van 4 jongen.

Ook de Donau vormt daarop geen uitzondering. In principe kun je daarop vrij ankeren, in de praktijk laat je het wel uit je hoofd, tenminste: in het eerste stuk dat we tot nu toe gehad hebben (120 km) is de stroom te hoog en de vaarweg te smal. Achter de eilandjes mag/kun je niet komen en in de stukken achter de tonnen waar het wel zou kunnen lig je te rollen als een gek bij elk passerend schip.
Ook hier dus plannen. Gelukkig levert de Donau Pilot flink wat tips en ook andere reizigers hebben ons de nodige plekken gegeven waar we in de toekomst kunnen liggen. Na Duitsland schijn het overigens drastisch te verbeteren.