vrijdag 31 juli 2015

Ontsnapt aan de Egeïsche Zee

Het is alweer veel te lang geleden dat we een nieuwe blog hebben gepubliceerd. 5 juli was de laatste blog en op 14 juli heb ik nog een snelle update gedaan in de kolom "Waar zijn we?".
Intussen is het alweer 27 juli en er is een hoop gebeurd sinds 5 juli dus laten we bij het begin beginnen!

Zicht op Patmos vanaf de Abdij
Op 5 juli waren wij alweer 5 dagen op Patmos. Gebruik makend van een korte dip in de wind waren we daar gearriveerd op 30 juni na een verblijf van 8 dagen op Kos. Op Patmos zouden we uiteindelijk 9 dagen blijven. Het vertrek van Patmos diende zeer zorgvuldig te worden gepland omdat het een tocht van 130 km zou worden over het meest onstuimige deel van de Egeïsche Zee. Het gedeelte dat wij "de windtunnel" van de Egeïsche zee zijn gaan noemen. Het gedeelte zonder beschutting van eilanden waar de meltemi vrij spel heeft en de golven kan opstuwen tot 2 meter hoogte.
Donderdag 9 juli was het dan eindelijk zover: alle voortekenen wezen in de goede richting, zelfs de kleinste vissersbootjes maakten zich op om naar buiten te gaan en de voorspellingen waren zo goed dat we zelfs het zonnescherm in de sprayhood lieten zitten. Hoe stom kun je zijn......!

Om 07:30 nemen we afscheid van Paolo, onze Italiaanse buurman die ook gaat vertrekken, en gooien los. Het eerste uur op zuidelijke koers langs de oostkant van Patmos en dan west onder Patmos door verloopt voorspoedig, maar om 08:30 komen we in "de windtunnel" op een pal westelijke koers. Niks golven van 0,3 meter, een onrustige zee met golven van 0,7 mtr. Gelukkig houdt de wind zich in: 4-6 knopen uit het ZW, dus schuin op kop.
Om 09:45 is er niks rustigs meer bij: de wind wakkert aan tot 10 knopen en dat betekent schuimkoppen en een golfhoogte die stijgt tot ca. 1 mtr. Het stampen begint en het buiswater komt al over de boeg heen. En daar zit je dan achter het mooie zonnescherm van Suleyman! Dus we zijn 180⁰ gekeerd, gas teruggenomen en vervolgens alle zonneschermen verwijderd en ramen in de sprayhood geplaatst. Vervolgens weer gedraaid op onze koers van 267⁰ en verder gegaan met stampen tegen de golven in. Als dit een rustige dag is hoe moet het dan zijn op een onrustige dag???
Binnen no-time gaan de ruitenwissers aan en vormt zich een kijkvenstertje op de ramen, Door de rest kun je al heel snel niet meer kijken omdat daar het zout kristalliseert want de zon schijnt volop en het water is snel verdampt.
Het even met wind en golven meevaren hebben we nog een keer herhaald rond 12:00 uur. Je wilt tenslotte even plassen en lunch maken. Heel merkwaardig is dat, varend van west naar oost is er niets aan de hand. De wind is praktisch nul en je deint lekker mee met de achterop lopende golven. Maar als je na 10 minuten weer van oost naar west vaart breekt acuut de hel los. 15 - 20 knopen wind, stampend tegen 1 meter hoge golven en sproeiregens van het buiswater.

vanaf dat punt was het eindelijk rustig
Rond 16:00 uur treedt eindelijk verbetering in. De wind neemt af evenals de golfhoogte. We zijn eindelijk de windtunnel overgestoken, maar nog lang niet veilig. Hadden we aanvankelijk Naxos uitgekozen als bestemming, nu besloten we om van deze kalmte gebruik te maken en door te varen naar Paros, naar de baai van Naousa op de noordpunt van het eiland. Daar lieten we om 20:15 het anker vallen in een absoluut windstille, spiegelgladde baai. Het kan verkeren.
Die dag (donderdag 9 juli) deden we 135 km in 11,7 uur. Nu hadden we natuurlijk kunnen besluiten om de volgende dag wat bij te komen, maar we waren vastbesloten de afstand tussen ons en de windtunnel maximaal te maken. De volgende ochtend hesen we dus al om 06:40 uur het anker om op weg te gaan naar Siros en wie weet nog verder afhankelijk van de omstandigheden.
mist op zee

Dit keer had de Egeïsche zee een nieuwe verrassing voor ons in petto. We werden 's morgens al gewaarschuwd door kletsnatte dekken, maar hadden het nog niet door. Ook toen we de baai uitvoeren een wereld vol grijstinten in, hadden we het nog niet door. Toen we een half uur later een mistveld invoeren hadden we het wel door! Mist! dat is toch iets voor Nederland in de herfst??
Nee dus. Met die hitte op zee verdampt er een hele hoop water en als er een meltemi staat van 20 knopen wordt al die waterdamp wel afgevoerd. Maar als het dan ineens windstil is blijft al dat vocht hangen en als het dan flink afkoelt 's nachts vormt er zich mist. En niet zo'n beetje ook, tot aan Siros zijn we voortgekropen in de mist. Gelukkig heeft alles van een beetje omvang tegenwoordig AIS dus die zien we wel aankomen. Het zijn de kleintjes waar je voor moet oppassen. En natuurlijk lag er zo een pal op onze koers, onbekommerd vissend. Gelukkig zagen we hem op tijd en konden er rustig omheen varen.
ons vluchtbaaitje, idyllischer kan niet.
Onze moderne navigatie bracht ons pal voor de haven van Ermoupolis, de hoofdstad van de Cycladen. Omdat ik wist dat hier druk ferry verkeer is besloten we dat te vermijden en doken 2 km daarvoor in een kleine baai van een eilandje voor de haven. En pas daar kwamen we uit de mist. We hebben daar heerlijk 2 uur genoten van de vroege ochtend  en pas toen was de mist rond Siros opgetrokken en konden we onbelemmerd de haven in waar we vastmaakten aan de buitenpier van de visserijhaven. Een haven in de haven om zo te zeggen.


Ermoupolis: stad van 2 dorpen
v.l.n.r. de werf (wij liggen links daarvan), stadshaven met ferry, de katholieke berg, de orthodoxe berg
En daar hebben we uiteindelijk 16 dagen vastgelegen. De dag na aankomst trok de wind weer aan en is blijven waaien tot zaterdag 25 juli. En wat nog erger was: onze plaats aan de kade bleek een hel te zijn. Al gedurende de nacht werden we wakker van het rollen en trekken van het schip. De volgende ochtend moesten we al vroeg aan de bak om extra lijnen te leggen om te voorkomen dat we of de muur achter ons zouden raken of het bootje van Valerie, onze Belgische lotgenote, voor ons. De dag erna zijn we gaan rondfietsen op zoek naar alternatieve aanlegplaatsen, maar de plaatsen in de stadshaven zijn zo mogelijk nog erger (ooit een 30 meter schip aan de kade zien rollen??) en worden helemaal geteisterd door de binnenscheurende ferries. En de officiële (nooit afgebouwde) Marina is minstens zo erg als waar we nu liggen met als bijkomend nadeel dat het behoorlijk ver van de stad verwijderd is.
4 van de 6 gescheurde dempers
Dus we zijn blijven liggen. Uiteindelijk hebben we € 300 geïnvesteerd in zware rubber dempers (4x), nog zwaardere  RVS veerdempers (2x) en in 4 nieuwe landvasten van 20 mm nadat twee andere landvasten waren kapot getrokken. Uiteindelijk lagen we vast aan 4 kettingen van 10 mm om stalen bolders met 3 lijnen achter, 2 lijnen voor, 2 springen (of is het springs?) en 2 lijnen om de boot aan de kade te houden en het rollen te dempen. Het zijn de laatste 2 lijnen die finaal kapot werden getrokken en waar we uiteindelijk die zware RVS veren in gezet hebben. Maar het helpt wel, zonder die lijnen was het rollen echt niet te hebben, dan schoven de borden van tafel.

lijnenspel voor
en achter
Met lijnen bleven de borden in ieder geval staan, maar krijg je af en toe van die harde rukken.
Gelukkig werd het meeste opgevangen door die veren.





wachten op de ferry naar Piraeus


Je snapt dat we daar hartstikke gek werden. Je kunt helemaal niets doen, niet werken, niet schrijven, niet koken, zelfs niet slapen. Je moet je schrap zetten in bed om er niet uit te rollen. Halverwege de eerste week hebben we tickets geboekt voor de ferry naar Piraeus en via AirBNB een appartementje geboekt in Athene voor 4 dagen. Op donderdag 16 juli zijn we in 4 uur naar Athene gereisd, hebben ons intrek in het appartementje genomen en hebben heerlijk 4 dagen genoten van het moois dat Athene te bieden heeft. En dat is dan ook lang genoeg, want buiten het Parthenon, het Acropolis Museum en het Archeologisch museum is er niet zo veel fraais in Athene. De stad is vies en vuil en afgrijselijk druk en maakt op veel plaatsen een vervallen indruk. Wel vreselijk gezellig, ondanks de crisis zijn de Grieken de slechtste nog niet. Heel veel goed gevulde terrassen en restaurants. Volgens ons is er geen Griek die thuis koffie drinkt. Zoals de Turken thee (gaan) drinken zo drinken de Grieken hun "Frappe" op een terrasje of koffiehuis.
het Parthenon met nog een paar anderen





















met Nikolas de restanten bekijken van de
hoogtijdagen van Siros
Maandag 20 juli, 's avonds om 22:30 leverde de ferry ons weer af in Ermoupolis en 20 minuten later stonden we weer op de kade naast ons bootje dat onverdroten verder danste alsof we niet weggeweest waren. We werden verwelkomd door Valerie die ons vertelde dat afgelopen zondag het absolute dieptepunt was geweest met 35 knopen wind en waarbij 4 (oude) dempers op de voorlijnen en 2 op de achterlijnen compleet gescheurd waren en de eerste van 2 lijnen was kapot getrokken. Gelukkig hadden we onze Griekse overbuurman Nikolas gevraagd een oogje in het zeil te houden en deze heeft zich uitstekend van zijn taak gekweten en nieuwe lijnen, dempers, kettingen etc. gelegd.

en natuurlijk ook de stad bekeken
Dinsdag hebben we alle alternatieven op tafel gelegd. Een daarvan was zelfs dat we Juliette op de veerboot naar het vasteland zouden zetten en dat ik samen met Nikolas de boot zou overvaren. Alles beter dan hier blijven! Maar net op tijd diende zich een lichtpuntje aan in de voorspellingen. Zouden we zaterdag dan toch echt kunnen varen?? De dag erna bleken zelfs zaterdag en zondag mogelijkheden te bieden en op donderdag namen we het stoutmoedige besluit dat we, wat er ook zou gebeuren, al op vrijdag rond het eiland zouden varen naar de baai van Finikas aan de westzijde om zaterdagmorgen zo vroeg mogelijk te kunnen vertrekken naar Poros, een eiland aan de zuidzijde van de baai waar ook Athene aan ligt. En al die tijd lagen we nog gewoon te rollen, maar in de nacht van donderdag op vrijdag kwam daar plots verandering in. We werden midden in de nacht wakker van de stilte! Geen gierende wind meer, slechts 10 knopen., geen piepende veren meer, het rollen had opgehouden.

Vrijdag 24 juli stonden wij al vroeg te werken. Met putsen vol zeewater werd het schip ontdaan van de zwarte vuiligheid die je overal in de haven vind en afkomstig is van een grote opslag van straal afval bij de scheepsreparatiewerf vlak voor ons. Een mengsel van grit en roest dat overal doordringt en met die harde wind in grote hoeveelheden over de haven wordt verspreid. Een emmer schoon zeewater verandert terstond in zwarte drab en er waren er heel veel nodig om het schip weer toonbaar te maken. Daarna de tuinslang erop om met het dure zoet water (€ 2,50 per 100 liter) de boel na te spoelen. Eenmaal schoon hebben we alle kettingen, veren, dempers en lijnen losgemaakt en zijn eindelijk vertrokken uit Ermoupolis, hoofdstad van de Cycladen eilanden, kampioen van de Meltemi.
Direct buiten de havenhoofden kregen we het nog even moeilijk, maar zodra we een zuidelijke koers om het eiland konden inzetten hadden we geen last meer van wind en golven en werd het een kalme tocht naar Finikas, de tweede stad van het eiland Siros aan de westkust. Daar lieten we het anker vallen in een rustige baai vlak boven de marinehaven. Vergeten waren de wind en de golven, dit was het leven zoals het behoorde te zijn!


zonsopgang boven Finikas
De volgende ochtend waren we vroeg aan de bak: om 05:50 stonden we op en om 06:20 hesen we het anker op een windstille morgen en vertrokken in westelijke richting. De zon kwam achter ons op boven de bergen van het eiland, een prachtig gezicht. En dit keer leken de voorspellingen uit te komen, het bleef een rustige tocht tot aan de doorvaart tussen de eilanden Kea en Kythnos waar de zee wat onrustiger werd, maar nog steeds geen problemen. Aan het eind van de rit, met de haven in zicht, wordt het nog even serieus. In het laatste uur trekt de zuidelijke wind weer aan tot 20 knopen en krijgen we weer serieuze deining dwars op het schip. We zijn 1800 toeren gaan varen (9 knopen) en recht op Poros af blijven koersen.

door het kanaal van Poros
En dan rond je die laatste rots en is de wereld ineens anders. De wind valt weg, de temperatuur stijgt enkele graden en je vaart in het smalle kanaal dat het eiland Porors scheidt van de Peleponnesos. Een prachtig gezicht: 3 km. kade vol met boten en bootjes en daarboven het stadje Poros tegen de berg aan geplakt. Wij hebben voorlopig onze bekomst van betonnen kades en zijn doorgevaren naar de baai achter het stadje waar we uiteindelijk ons anker hebben laten vallen in 3 meter water langs een verlaten stukje wal. West van ons een vervallen werfje, oost van ons een meestal leeg strandje en uitzicht op de stad en al die voor anker liggende bootjes.

In Poros zijn we drie nachten blijven liggen. Overdag zwemmend en poetsend om het laatste Ermoupolis vuil kwijt te raken, 's nachts heerlijk slapend om al die verloren uren in te halen.

En daarna?? Dat is een verhaal voor de volgende blog!

uitzicht op Poros vanaf onze ankerplaats

zondag 5 juli 2015

Wind en golven in de Egeïsche zee

Patmos in een oogopslag
van boven naar beneden: Het klooster, het dorp Chora en het dorp Skala.
Deze blog wordt geen reisverhaal maar het verhaal van het weer en de wind in de Egeïsche Zee.
We krijgen namelijk de laatste tijd wel eens opmerkingen zoals: wat klagen jullie over de wind, of wat liggen jullie lang bij een eiland. Deze blog is bedoeld om wat duidelijkheid te scheppen over de weersituatie in de Egeïsche zee en hoe wij daar mee omgaan.
Wim zal zeggen: "wat een technisch verhaal", maar voor ons is het de dagelijkse werkelijkheid waar we zeer zorgvuldig mee om moeten gaan. Een vergissing in de interpretatie van de weerbeelden betekent namelijk een zeer grondig verpeste dag op zee met teveel rollen en stampen en veel te veel verkeerde emoties!!

even de Grexit voorblijven....
Maar laat een ding duidelijk zijn: wij klagen niet!! We mopperen wel eens over wéér een dag wind, maar het weer is altijd goed hier. De laatste regenbui dateert van 27 mei en sinds die tijd schijnt voortdurend de zon, is de temperatuur rond de 30 graden en verblijven wij dan weer in prachtige baaien en dan weer in leuke haventjes.

De Meltemi

Er zit ons maar een ding dwars: De Meltemi! Dat is de heersende wind die altijd vanuit het Noorden of Noord-Westen waait en door de strandgasten gezien wordt als een verkoelend briesje en door ons als de gesel voor de golven. De Meltemi begint te waaien in juni, is op zijn krachtigst in juli en augustus en neemt weer af in september. Normaal begint hij te waaien rond het middaguur, neemt in sterkte toe tot zonsondergang tot 4-5 Bft en neemt daarna weer af.
Er zijn echter perioden waarin hij permanent blijft waaien tot soms wel 10 dagen achtereen en daarbij Bft. 7-8 bereikt. En als dat het geval is worden de golven in de Egeïsche Zee steeds verder opgedreven tot hoogten over de 2 meter. En dat zijn situaties waarin wij niet op zee wensen te zijn!
En als de Meltemi na zo'n periode dan eindelijk afneemt, dan kun je nog niet weg. Al die massa's zeewater die door de wind in beweging zijn gebracht hebben nog minstens een dag nodig om uit te dempen en hun hoogte te verliezen. En pas dan kan "Vaarttuig" weer het ruime sop kiezen.

Ligt dat dan aan het feit dat wij een motorboot zijn, zijn zeilschepen er beter tegen bestand?

de ronde rompvorm van "Vaarttuig"
"Vaarttuig" heeft geen kiel zoals zeilboten die hebben. Zeilboten hebben hun massa hoog boven de boot in mast en tuigage en diep onder aan hun kiel als ballast. Motorboten hebben de meeste massa geconcentreerd in hun romp. Als het goed is hebben beide soorten schepen hun zwaartepunt onder de waterlijn liggen voor stabiliteit en zelf(op)richtend vermogen, maar door hun karakteristiek rolt een motorboot makkelijker en sneller dan een zeilboot.
Dat betekent dat bij dwars inkomende golven een zeilboot zonder zeil net zo rolt als een motorboot, alleen het gaat wat trager. Als een zeilboot echter zeil voert, wordt hij ineens een stuk stabieler. De wind drukt de boot naar een kant en voorkomt dat hij gaat rollen. Zeilboten kunnen dus meer wind en golven aan, OP VOORWAARDE dat ze zeil voeren!

Tot zover de theorie. 

In de praktijk lopen in perioden met veel wind de havens net zo snel vol met zeilboten als met motorboten. Ik heb al eens eerder beschreven dat wij niet snappen dat er zoveel motorende zeilboten rondvaren en zeker die zijn soms nog eerder binnen dan wij.
Het is de bemanning die het verschil maakt. Er zijn er bij die het heerlijk vinden om tegen wind en golven te vechten en die kiezen onder de meest erbarmelijke omstandigheden nog zee.
Wij daarentegen zijn "chicken sailors" zoals Ed en Sue dat omschrijven (die wel de Atlantische oceaan 2x overgestoken hebben). Voor elk uur op zee bestuderen wij ook een uur de weerberichten om er absoluut zeker van te zijn dat we niet verrast worden door de meltemi. En dan nog, als we niet minstens nog 2 andere bronnen vinden die ook dat rustige weer voorspellen, dan gaan we nog niet!

Hoe ziet dat er dan uit?

Hieronder heb ik een hele serie weersverwachtingen geplaatst. Elk plaatje bestaat uit 2 delen, links staat de windverwachting, rechts de golfhoogte verwachting. Zoals gebruikelijk geven de pijltjes de richting aan en bij de wind zijn de hoeveelheid dwarsstreepjes aan de windrichting een maat voor de kracht, hoe meer streepjes, hoe krachtiger de wind.
Op het eerste en laatste plaatje heb ik onze huidige positie (Patmos) en volgende bestemming (Naxos) aangegeven. Een traject van 75 nautische mijlen (120 km) dwars op de heersende wind en golfrichting. Het is dus zaak dat het kalm weer is voor we ons aan deze sprong wagen!

Zondag 15:00 uur lokale tijd

Bovenstaand plaatje is de situatie van vanmiddag 12:00 uur GMT, oftewel 15:00 uur lokale tijd.
De wind is groen, oftewel tussen de 20 en de 25 knopen (Bft 5-6) en dat klopt heel aardig met de door ons gemeten snelheid: 24 knopen om 13:30.
Maar wacht even!! Wij worden geacht in een beschutte baai te liggen, en dan toch 24 knopen?
Correct, de windverwachting is een gemiddelde waarde. De werkelijkheid op zee speelt zich met een dergelijke verwachting af tussen 10 en 32 knopen. Het is niet het gemiddelde dat je de das om doet, het zijn de uitschieters!
Hetzelfde geld voor de golfhoogten. In ons traject is dat tussen lichtblauw en groen, oftewel golfhoogten tussen 1,75 en 2,25 meter. Maar ook hier: dit zijn gemiddelden! Sta niet te kijken van uitschieters die de 3 meter benaderen. En wat nog erger is in de Egeïsche Zee is dat wat ze aanduiden met "confused seas". Alle kusten en eilanden zijn rotswanden, golven die daar tegen aan botsen worden net zo hard weer teruggekaatst. En zoals de natuurkunde ons leert: hoek van inval is hoek van uitval. Dus zeker in de buurt van de kust en eilanden heb je geen idee waar de golven vandaan komen en wordt je alle kanten op gesmeten.

Ik hoop dat bovenstaand duidelijk maakt waarom wij vandaag lekker rustig in een haventje liggen!!

Hieronder staan de verwachtingen voor de komende dagen met als laatste middernacht van donderdag op vrijdag. (Klik op de foto voor een vergroting)


maandag 15:00 uur lokale tijd

dinsdag 15:00 uur lokale tijd

woensdag 15:00 lokale tijd

donderdag 15:00 uur lokale tijd

donderdagnacht, 03:00 uur lokale tijd
Ik sta elke keer weer versteld van de techniek die we tot onze beschikking hebben om dit allemaal te zien aankomen! Ik begrijp tegenwoordig verrekte goed waarom Odysseus indertijd niet thuis kon komen. Roei maar eens tegen deze winden in!!

Ook dit kom je regelmatig tegen
Maar goed! Zoals jullie kunnen zien gaat het waarschijnlijk pas vrijdag worden voordat wij een poging gaan wagen om van Patmos naar Naxos te gaan. Het zal afhangen van hoe de voorspelling nog gaat veranderen in de komende dagen. Als dit blijkt een korte opleving te zijn, gaan we misschien wat eerder. Als blijkt dat vrijdag het begin is van een langere rustige periode, dan wachten we nog even tot echt alles gekalmeerd is.

De volgende keer weer een normaal verhaal. Desondanks hopen we toch dat dit wat duidelijkheid schept in de redenen waarom en wanneer wij varen!

Tot de volgende keer!