Wind en golven in de Egeïsche zee

Patmos in een oogopslag
van boven naar beneden: Het klooster, het dorp Chora en het dorp Skala.

Deze blog wordt geen reisverhaal maar het verhaal van het weer en de wind in de Egeïsche Zee.
We krijgen namelijk de laatste tijd wel eens opmerkingen zoals: wat klagen jullie over de wind, of wat liggen jullie lang bij een eiland. Deze blog is bedoeld om wat duidelijkheid te scheppen over de weersituatie in de Egeïsche zee en hoe wij daar mee omgaan.
Wim zal zeggen: "wat een technisch verhaal", maar voor ons is het de dagelijkse werkelijkheid waar we zeer zorgvuldig mee om moeten gaan. Een vergissing in de interpretatie van de weerbeelden betekent namelijk een zeer grondig verpeste dag op zee met teveel rollen en stampen en veel te veel verkeerde emoties!!

even de Grexit voorblijven....

Maar laat een ding duidelijk zijn: wij klagen niet!! We mopperen wel eens over wéér een dag wind, maar het weer is altijd goed hier. De laatste regenbui dateert van 27 mei en sinds die tijd schijnt voortdurend de zon, is de temperatuur rond de 30 graden en verblijven wij dan weer in prachtige baaien en dan weer in leuke haventjes.

De Meltemi

Er zit ons maar een ding dwars: De Meltemi! Dat is de heersende wind die altijd vanuit het Noorden of Noord-Westen waait en door de strandgasten gezien wordt als een verkoelend briesje en door ons als de gesel voor de golven. De Meltemi begint te waaien in juni, is op zijn krachtigst in juli en augustus en neemt weer af in september. Normaal begint hij te waaien rond het middaguur, neemt in sterkte toe tot zonsondergang tot 4-5 Bft en neemt daarna weer af.
Er zijn echter perioden waarin hij permanent blijft waaien tot soms wel 10 dagen achtereen en daarbij Bft. 7-8 bereikt. En als dat het geval is worden de golven in de Egeïsche Zee steeds verder opgedreven tot hoogten over de 2 meter. En dat zijn situaties waarin wij niet op zee wensen te zijn!
En als de Meltemi na zo'n periode dan eindelijk afneemt, dan kun je nog niet weg. Al die massa's zeewater die door de wind in beweging zijn gebracht hebben nog minstens een dag nodig om uit te dempen en hun hoogte te verliezen. En pas dan kan "Vaarttuig" weer het ruime sop kiezen.

Ligt dat dan aan het feit dat wij een motorboot zijn, zijn zeilschepen er beter tegen bestand?

de ronde rompvorm van "Vaarttuig"

"Vaarttuig" heeft geen kiel zoals zeilboten die hebben. Zeilboten hebben hun massa hoog boven de boot in mast en tuigage en diep onder aan hun kiel als ballast. Motorboten hebben de meeste massa geconcentreerd in hun romp. Als het goed is hebben beide soorten schepen hun zwaartepunt onder de waterlijn liggen voor stabiliteit en zelf(op)richtend vermogen, maar door hun karakteristiek rolt een motorboot makkelijker en sneller dan een zeilboot.
Dat betekent dat bij dwars inkomende golven een zeilboot zonder zeil net zo rolt als een motorboot, alleen het gaat wat trager. Als een zeilboot echter zeil voert, wordt hij ineens een stuk stabieler. De wind drukt de boot naar een kant en voorkomt dat hij gaat rollen. Zeilboten kunnen dus meer wind en golven aan, OP VOORWAARDE dat ze zeil voeren!

Tot zover de theorie. 

In de praktijk lopen in perioden met veel wind de havens net zo snel vol met zeilboten als met motorboten. Ik heb al eens eerder beschreven dat wij niet snappen dat er zoveel motorende zeilboten rondvaren en zeker die zijn soms nog eerder binnen dan wij.
Het is de bemanning die het verschil maakt. Er zijn er bij die het heerlijk vinden om tegen wind en golven te vechten en die kiezen onder de meest erbarmelijke omstandigheden nog zee.
Wij daarentegen zijn "chicken sailors" zoals Ed en Sue dat omschrijven (die wel de Atlantische oceaan 2x overgestoken hebben). Voor elk uur op zee bestuderen wij ook een uur de weerberichten om er absoluut zeker van te zijn dat we niet verrast worden door de meltemi. En dan nog, als we niet minstens nog 2 andere bronnen vinden die ook dat rustige weer voorspellen, dan gaan we nog niet!

Hoe ziet dat er dan uit?

Hieronder heb ik een hele serie weersverwachtingen geplaatst. Elk plaatje bestaat uit 2 delen, links staat de windverwachting, rechts de golfhoogte verwachting. Zoals gebruikelijk geven de pijltjes de richting aan en bij de wind zijn de hoeveelheid dwarsstreepjes aan de windrichting een maat voor de kracht, hoe meer streepjes, hoe krachtiger de wind.
Op het eerste en laatste plaatje heb ik onze huidige positie (Patmos) en volgende bestemming (Naxos) aangegeven. Een traject van 75 nautische mijlen (120 km) dwars op de heersende wind en golfrichting. Het is dus zaak dat het kalm weer is voor we ons aan deze sprong wagen!

Zondag 15:00 uur lokale tijd

Bovenstaand plaatje is de situatie van vanmiddag 12:00 uur GMT, oftewel 15:00 uur lokale tijd.
De wind is groen, oftewel tussen de 20 en de 25 knopen (Bft 5-6) en dat klopt heel aardig met de door ons gemeten snelheid: 24 knopen om 13:30.
Maar wacht even!! Wij worden geacht in een beschutte baai te liggen, en dan toch 24 knopen?
Correct, de windverwachting is een gemiddelde waarde. De werkelijkheid op zee speelt zich met een dergelijke verwachting af tussen 10 en 32 knopen. Het is niet het gemiddelde dat je de das om doet, het zijn de uitschieters!
Hetzelfde geld voor de golfhoogten. In ons traject is dat tussen lichtblauw en groen, oftewel golfhoogten tussen 1,75 en 2,25 meter. Maar ook hier: dit zijn gemiddelden! Sta niet te kijken van uitschieters die de 3 meter benaderen. En wat nog erger is in de Egeïsche Zee is dat wat ze aanduiden met "confused seas". Alle kusten en eilanden zijn rotswanden, golven die daar tegen aan botsen worden net zo hard weer teruggekaatst. En zoals de natuurkunde ons leert: hoek van inval is hoek van uitval. Dus zeker in de buurt van de kust en eilanden heb je geen idee waar de golven vandaan komen en wordt je alle kanten op gesmeten.

Ik hoop dat bovenstaand duidelijk maakt waarom wij vandaag lekker rustig in een haventje liggen!!

Hieronder staan de verwachtingen voor de komende dagen met als laatste middernacht van donderdag op vrijdag. (Klik op de foto voor een vergroting)

maandag 15:00 uur lokale tijd

dinsdag 15:00 uur lokale tijd

woensdag 15:00 lokale tijd

donderdag 15:00 uur lokale tijd

donderdagnacht, 03:00 uur lokale tijd

Ik sta elke keer weer versteld van de techniek die we tot onze beschikking hebben om dit allemaal te zien aankomen! Ik begrijp tegenwoordig verrekte goed waarom Odysseus indertijd niet thuis kon komen. Roei maar eens tegen deze winden in!!

Ook dit kom je regelmatig tegen

Maar goed! Zoals jullie kunnen zien gaat het waarschijnlijk pas vrijdag worden voordat wij een poging gaan wagen om van Patmos naar Naxos te gaan. Het zal afhangen van hoe de voorspelling nog gaat veranderen in de komende dagen. Als dit blijkt een korte opleving te zijn, gaan we misschien wat eerder. Als blijkt dat vrijdag het begin is van een langere rustige periode, dan wachten we nog even tot echt alles gekalmeerd is.

De volgende keer weer een normaal verhaal. Desondanks hopen we toch dat dit wat duidelijkheid schept in de redenen waarom en wanneer wij varen!

Tot de volgende keer!